Feminisme in actie: steun Pussy Riot!

Actie in Brussel op 17 maart - foto (c) Alexia Claes

De voorbije weken hebben we een massa aan creatieve en kleurrijke acties gezien ter ondersteuning van de drie gearresteerde leden van de Russische feministische punkband/actiegroep Pussy Riot. Maria Alekhina, Ekaterina Samutsevich en Nadezhda Tolokonnikova van Pussy Riot werden op 17 augustus schuldig bevonden aan "hooliganisme gevoed door religieuze haat" en veroordeeld tot 2 jaar strafkamp voor het playbacken en filmen van hun liedje "Punk Prayer" in de Russisch orthodoxe kathedraal in Moskou. Dit verdict, en ook hun eerdere arrestatie, riep wereldwijde verontwaardiging op. Niet alleen feministische activistes, maar ook bekende muzikanten zoals Patti Smith, Björk, Madonna en de ex-leden van Bikini Kill en Le Tigre lieten al van zich horen.

Het beeld van de kleurige bivakmutsen en wilde punkmuziek van Pussy Riot inspireren allerlei grafisch materiaal, benefietoptredens en straatacties als steun voor de band. Zo is er de gratis downloadbare compilatie van Riot Grrrl Berlin, opgedragen aan Pussy Riot, met o.a. hun eigen nummer "Putin has pissed himself". Er worden liedjes gemaakt die oproepen tot actie en de nummers van Pussy Riot worden gecoverd of gebruikt voor youtube filmpjes. Er circuleren ontelbare tekeningen, posters, borduurwerkjes, e-cards, poppen, foto's en collages met meestal  verwijzingen naar de kleurige bivakmutsen van Pussy Riot. Veel hiervan wordt op facebookpagina's zoals We are all Pussy Riot en op Let's Start a Pussy Riot gebundeld. Verder wordt er massaal actiegevoerd op straat in onder andere Canada, Paraguay, Frankrijk, Brazilië, Amerika, Noorwegen, en natuurlijk Rusland zelf, vaak aan de Russische ambassades. Amnesty heeft een campagne voor de vrijlating van de bandleden. Een opvallende actie is de creatieve textielgraffiti gemaakt door het Craft Cartel in Australië. En iets om zelf mee aan de slag te gaan: een stencil ontworpen om uit te snijden en sjablonen mee de spuiten als protest tegen de opsluiting van Pussy Riot.

Not a Pretty Girl

I am not a pretty girl.That’s not what I do. Het maken van het statement lijkt onnodig: dat ik geen pretty girl ben is mij en mijn omgeving al een goeie 21 jaar lang duidelijk. Integendeel, ik ben er altijd al tamelijk zeker van geweest dat het in niemand opgekomen zou zijn mij als iets anders te bestempelen dan eerst een jongen, en nu een jongvolwassen man. Toch hebben deze regels uit Ani DiFranco’s titelsong van haar klassieke album Not a Pretty Girl (1995) een bijzondere aantrekkingskracht voor me gehad.

Ik wil hier verduidelijken dat het statement geen pretty girl  te zijn een soort van mantra van zelfbewustzijn kan zijn, ook voor degenen die niet direct aangeraakt worden door vrouwelijke schoonheidsidealen - de mannelijke helft van de bevolking, met andere woorden. Not a Pretty Girl gaat niet zomaar over schoonheidsidealen as such. Het gaat over vrouwelijkheid als een sociale rol, één die geclusterd is met een hele reeks andere vooroordelen – met name zwakheid en een gebrek aan zelfredzaamheid. In die hoedanigheid geloof ik dat vele mannen – ikzelf niet in het minst – vaak al in aanraking zijn gekomen met het idee dat ze “zwakker” zouden zijn dan anderen omdat ze niet beantwoorden aan het traditionele beeld van “mannelijkheid”.

DiFranco staat internationaal bekend als een feministisch icoon, en veel van haar lyrics en gedichten geven zwart op wit uitdrukking aan de politieke en sociale noden van vrouwen. Wat haar voor mij echter nog veel interessanter maakt, zijn die momenten waar ze subtiel de vinger legt op het feit dat concepten als mannelijkheid en vrouwelijkheid simpelweg rollen zijn die onze maatschappij uitspeelt. Veel van haar nummers zijn als het ware een popular culture shortcut voor de klassieke academische kritiek op genderrollen als performatief gegeven.

Het bewustzijn dat het mooie meisje en andere genderstereotypen voornamelijk maatschappelijke brouwsels zijn, die in grote mate opgevoerd (en opgelegd) worden, is in zekere mate gemeengoed. Het verfrissende aan iemand als DiFranco is voor mij dat ze dat ze dat bewustzijn aanscherpt op een manier die veel makkelijker in het dagelijkse leven in te passen valt dan een academische of literaire beschouwing dat kan doen.

Zonder twijfel een belangrijke (en aartsmoeilijke) taak van het hedendaagse feminisme is het zoeken naar een manier waarop genderbewustzijn een prominentere plaats kan veroveren in ons dagelijkse denken – meer dan alleen maar een sluimerend concept te zijn in ons achterhoofd. Het is allemaal verschrikkelijk basaal, maar nog steeds allesbehalve evident.