Strijd voor een rechtvaardig klimaat: little ado about gender

Klimaatverandering is een hot topic. De wereldwijde crisis van het klimaat kan niet meer ontkend worden. In de samenhorige roep naar verandering en actie weerklinken weinig feministische stemmen. Nochtans worden vrouwen het meest geraakt door de klimaatcrisis, vanwege de verschillende maatschappelijke rollen die ze vervullen en hun zwakkere sociale status. Vrouwen dragen minder bij tot klimaatverandering, ondervinden er de grootste impact van, en hebben er het minst in te zeggen. Het is tijd voor erkenning en explicitering van machtsverhoudingen en voor een agendawijziging: gender moet een belangrijk aandachtspunt zijn bij beleidsbeslissingen over het klimaat, en vrouwen moeten meer betrokken worden bij het lokale, nationale en internationale klimaatbeleid. Een feministische invalshoek in de politisering van de klimaatbeweging is nodig. 

 

“Gender inequalities intersect with climate risks and vulnerabilities. Women’s historic disadvantages — their limited access to resources, restricted rights, and a muted voice in shaping decisions — make them highly vulnerable to climate change.” (Human Development Report 2007/08. Fighting climate change: Human solidarity in a divided world)

Het water aan de lippen, en zingen maar?

Stijgende temperaturen, toenemende CO₂ gehaltes, overstromingen, bosbranden, toenemende droogte,… de tol die tomeloze vervuiling en industrialisering eisen van ons klimaat is alsmaar zichtbaarder.

Steeds meer mensen zijn zich ervan bewust dat verandering nodig is. We zien in dat actie nodig is willen we de wereld leefbaar houden. 'Samen tegen CO₂, en voor het redden van het klimaat' weerklinkt nu eensgezind uit monde van NGO's, activisten, politici, ondernemers en een mensenmenigte die zingt voor het klimaat. Een geëxternaliseerde vijand aanpakken (CO₂) zorgt voor samenhorigheid, en schijnbaar voor meer en snellere mogelijkheden tot vooruitgang en oplossingen. Tegelijk echter leidt dit de aandacht af van een heikeler issue: de werkelijke bron van klimaatsverandering, ons maatschappijsysteem. Strijd voor het klimaat kan je niet loskoppelen van strijd voor maatschappelijke verandering.

Klimaatbeleid blijft een politiek strijdtoneel, waar je de heersende machtsverhoudingen en -ongelijkheden niet kan wegdenken, en conflict daarrond niet uit de weg mag gaan. Om tot echte oplossingen te komen moeten economische belangen, die leiden tot een steeds verdergaande privatisering van het leefmilieu, plaats ruimen voor sociale rechtvaardigheid. Marktgerichte klimaat'oplossingen' en focus op individuele gedragsverandering zullen het tij niet kenteren.

'If I can't be a feminist, it's not my revolution'

Het camoufleren van conflict en deelstrijden in de klimaatstrijd mag dan wel het samenhorigheidsgevoel versterken, de werkelijke machtsrelaties en bestaande ongelijkheden worden er onzichtbaar door gemaakt en blijven onaangeraakt. Als we ze niet kunnen uitspreken en remediëren, versterken de nu al frappante maatschappelijke ongelijkheden eigenlijk alleen maar.

Hoewel de klimaatverandering een impact heeft op iedereen, betalen vrouwen de hoogste prijs. 85% van de mensen die sterven door klimaatgerelateerde rampen zijn vrouwen. Van de 26 miljoen mensen die dakloos zijn door klimaatrampen, zijn er 20 miljoen vrouwen. De wereldwijde achtergestelde maatschappelijke status van vrouwen, hun grotere armoede, hun fysiologie en hun grotere afhankelijkheid van natuurlijke hulpbronnen als water, land, bossen maken hen kwetsbaarder.

Act now!

De impact van de klimaatcrisis is dus niet genderneutraal. De voorgestelde beleids'oplossingen' kaderen binnen de bestaande realiteit van sociale relaties die vrouwen onderdrukken¹ en versterken bestaande ongelijkheden en feminizatie van armoede.

Klimaatbeleid moet daarom uitdrukkelijk redeneren vanuit een genderperspectief en vrouwen meer actief betrekken bij beslissingsprocessen. Kleine organisaties tegen klimaatverandering zijn vaak door vrouwen in gang getrokken, maar aan de onderhandelingstafel zijn weinig vrouwenstemmen te horen. Klimaatonderhandelingen moeten rekening houden met de intersectie tussen gender en klimaatproblematiek, en dus met vrouwenrechten en specifieke vrouwenproblematieken. 

De aandacht vestigen op het wegwerken van genderongelijkheden zorgt niet voor verdeeldheid, maar komt de klimaatstrijd alleen maar ten goede.

(1 Ook andere groepen die gediscrimineerd worden en ondervertegenwoordigd zijn (zoals etnische minderheden) verdienen bijzondere en geëxpliciteerde aandacht in de klimaatstrijd.)