In onze huidige multiculturele context zijn gemengde relaties – ofwel romantische verbintenissen tussen individuen van verschillende etnische, culturele en/of religieuze achtergronden – op te vatten als een interessante vorm van relatiepolitiek. Het gaat immers om koppels die dwars tegen heersende discoursen rond de onoverbrugbare verschillen tussen religies en culturen ingaan. Het gaat om mensen die op creatieve wijze manieren vinden om verschillen – uit liefde – te overbruggen. Over het thema is op vlak van onderzoek al veel gedaan en geschreven. Gemengde relaties zijn wat betreft allerlei aspecten en vraagstellingen bediscussieerd. Zo heeft men de hypothese dat gemengde huwelijken de integratie van minderheden bevorderen, uitgedragen, maar ook geproblematiseerd en nader onderzocht. Ook is men in onderzoek ervan uitgegaan dat de kinderen uit gemengde huwelijken per definitie problemen ervaren wat betreft de vorming van een duidelijke persoonlijke culturele dan wel religieuze identiteit. Interessanter is het onderzoek dat poogt na te gaan hoe nieuwe cultureelreligieuze praktijken en identiteiten vorm krijgen binnen gemengde relaties, zonder dit bij voorbaat als een probleem of moeilijkheid te beschouwen. Zelf ben ik geboeid geraakt door het boek Gemengde Huwelijken, Gemengde Gevoelens van Dienke Hondius.
Hondius onderzoekt de mate waarin etnisch gemengde relaties in Nederland vanaf de Tweede Wereldoorlog werden geaccepteerd en aanvaard door de witte meerderheid. Dit is een vraagstelling waarmee de focus kan worden gericht op machtsverhoudingen, discriminatie en gebrek aan acceptatie door de sociale omgeving waarin gemengde koppels zich bevinden. Hondius gaat in op de omgang met gemengde koppels door overheid en beleid, middenveld, familie en vrienden. Vanuit dat perspectief kunnen de al dan niet accommoderende reacties van de omgeving, en de manieren waarop een gemengd koppel met reacties omgaat, worden gezien als vormen van relatiepolitiek. In die zin ben ik zelf dagelijks met relatiepolitiek bezig.
Sinds vier jaar ben ik als witte vrouw met Nederlandse nationaliteit samen met mijn partner die is opgegroeid in het Noordoosten van Marokko en de Spaanse nationaliteit bezit. Sinds enkele maanden huren we samen een huisje in het centrum van Utrecht. De reacties waarmee wij tot nu toe als koppel in onze directe sociale omgeving te maken hebben gekregen, lopen van het brede spectrum van uitermate positief tot radicale verwerping en alles wat daartussen in zit. Het meest waardeer ik de reacties van vriendinnen die per definitie op positieve manier open staan voor ons als koppel en die toch ook geïnteresseerde kritische vragen durven te stellen naar hoe we denken onze persoonlijke verschillen in visies en levenswijzen – die niet altijd makkelijk te definiëren vallen of afgebakend kunnen worden in termen van cultuur, opvoeding of karakter – te overbruggen in het opbouwen van een gezamenlijk leven. Vanaf het moment dat we samen een huisje zochten, kwamen we als koppel ook in aanraking met de instanties van de sociale woningmarkt te Utrecht. Voor mij als witte vrouw betekende dit voor de eerste keer een kennismaking met wat ik beschouw als een vorm van institutioneel racisme. Het was bevreemdend voor mij om als woningzoekend koppel achterdochtig te worden behandeld. De werknemers van de sociale woningcorporatie bleken zich namelijk moeilijk te kunnen voorstellen dat we werkelijk een koppel zijn dat uit liefde wil samenwonen. Men ging er in eerste instantie vanuit dat er fraude in het spel moest zijn, ofwel dat ik mijn lange jaren op de wachtlijst wilde doorspelen naar een ‘allochtoon’ die het duidelijk niet verdiend had. Een officieel partnerschap bleek niet voldoende bewijs van de ‘echtheid’ van onze relatie. Het heeft nogal wat voeten in de aarde gehad voordat we het huisje, waar we inmiddels recht op hadden, ook officieel mochten betrekken. Het is uiteraard moeilijk om in gevallen als deze racisme bloot te leggen of zelfs te bewijzen. Het is een gevoel dat moeilijk hard te maken is. En toch was dat gevoel er, dat de gedachte aan fraude en de achterdochtige behandeling met name te maken hadden met de achtergrond van mijn partner en met de in hun ogen ongewoonheid van onze relatie. Om over de administratieve rompslomp die met ons als ‘ongebruikelijke’ koppel meekwam nog maar te zwijgen. Een samenwonend stel waarvan de een de Nederlandse nationaliteit en Belgische identiteitskaart en adres bezit, en de ander de Spaanse nationaliteit en een Nederlands adres, dat bleek teveel van het goede. Het was administratief gezien voor de woningcorporatie en de gemeente allemaal moeilijk te bevatten en te verwerken. En voor ons betekende het een Spaans-Belgisch-Nederlandse papierwinkel.
Zelf doe ik ook in meer of mindere mate bewust aan relatiepolitiek wat betreft mijn naaste sociale omgeving. Hoe ga je om met reacties waarvan je merkt dat die afwijzend of exoticerend of kritisch zijn? Ik merk dat het discours dat ik hanteer afhangt van het moment en van wie ik tegenover mij heb. Op het ene moment spreek ik over onze relatie als ‘normaal’ en niet anders qua onderhandelingen dan wat men van een niet-gemengde relatie verwacht (wat de verwachtingen hieromtrent dan ook mogen zijn). Op andere momenten spreek ik wel over wat ik wat ik beschouw als verschillen tussen ons voortkomend uit verschillende achtergronden, maar enkel als ik weet dat de persoon tegenover mij open en genuanceerd over deze thematiek kan meedenken.
Visies en ervaringen uitwisselen wat betreft dit thema lijkt mij interessant en zinvol. Want hoe ga je om met het feit dat je nu eenmaal niet op een onbewoond eiland zit, maar dat jouw relatie zich situeert binnen een sociale context dat bepaalde associaties en betekenissen verbindt aan culturele, etnische en religieuze verschillen? Hoe ga je om met het feit dat macht ongelijk is verdeeld langs assen van etnische, culturele, religieuze en sociale positioneringen, en dat deze machtsverschillen ook doorwerken op en in jouw relatie met jouw partner? Wat zijn constructieve manieren en best practices op dit vlak? Wat is hierin precies de eventuele rol en betekenis van een feministisch perspectief?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten